वातावरणीय भण्डारीको बारेमा बाइबलले के सिकाउँछ?

वातावरण र यसप्रतिको हाम्रो जिम्मेवारीको बारेमा बाइबलले के भन्छ? धेरैलाई लाग्छ कि बाइबलले केवल नैतिक नैतिकता (अर्थात्, झूट नबोल्नुहोस्, ठग्नुहोस् वा चोरी नगर्नुहोस्) सँग सम्बन्धित छ। वा सायद यो केवल स्वर्गमा मृत्युपछिको जीवनसँग सम्बन्धित छ । तर मानवजाति, पृथ्वी र यसमा जीवन बीचको सम्बन्ध, साथै हाम्रो जिम्मेवारीहरू बाइबलको पहिलो पृष्ठमा नै प्रस्तुत गरिएको छ।

बाइबलले बताउँछ कि परमेश्वरले मानवजातिलाई आफ्नै स्वरूपमा सृष्टि गर्नुभयो । त्यही समयमा उहाँले मानवजातिलाई आफ्नो पहिलो आज्ञा पनि दिनुभयो। बाइबलले रेकर्ड गरेझैं:

²⁶ तब परमेश्वरले भन्नुभयो, “अब हामी मानिस सृष्टि गरौं। हामी मानिस हाम्रै स्वरूप बनाउनेछौं र मानिस हामी जस्तै हुनेछन्। तिनीहरूले जलचर, नभचर, स्थलचरमा ठूला साना अनि घस्रने सबै प्राणीहरूमाथि शासन गर्नैछन्।”

²⁷ यसर्थ परमेश्वरले आफ्नै प्रतिरूपमा मानिसलाई सृष्टि गर्नुभयो। परमेश्वरले आफ्नै स्वरूपमा मानिसलाई सृष्टि गर्नु भयो। उहाँले पुरुष र स्त्री सृष्टि गर्नुभयो। ²⁸ परमेश्वरले तिनीहरूलाई आशीर्वाद दिंदै भन्नुभयो, “धेरै सन्तानहरू उत्पति गराऊ र पृथवी भरेर तिनीहरूको हेरचाह गर। समुद्रका माछाहरू, आकाशमा उड्ने चराहरू अनि पृथ्वीमा हिँड्डुल गर्ने, सबै प्राणीहरूमाथि शासन गर।”

उत्पत्ति १:२६-२८

भगवानले स्वामित्व कायम राख्नुहुन्छ

कतिपयले ‘वशमा बस्नु’ र ‘शासन गर्नु’ भन्ने आज्ञालाई गलत रूपमा बुझेका छन्—जस्तो कि परमेश्वरले संसारलाई हामीले चाहेअनुसार गर्न मानवजातिलाई दिनुभएको हो। यस्तो सोचाइले हामीलाई पृथ्वी र यसको पारिस्थितिक प्रणालीमाथि हाम्रो इच्छा र चाहनाअनुसार ‘शासन’ गर्न स्वतन्त्र ठान्दछ। यस प्रकारको धारणा अनुसार, परमेश्वरले सुरुदेखि नै आफ्नो सृष्टिबाट हात धुनुभयो र हामीलाई जसरी मन लाग्यो त्यसरी गर्न दिनुभयो।

यद्यपि बाइबलले कहिल्यै भन्दैन कि मानवजातिले संसारको ‘मालिक’ बनेर यसलाई आफ्नो इच्छाअनुसार चलाउन सक्छ। बाइबलभरि धेरै स्थानमा परमेश्वरले संसारमाथि आफ्नो निरन्तर स्वामित्वको दाबी गर्नुहुन्छ। परमेश्वरले झन्डै १५०० ईसा पूर्व मोशा मार्फत भन्नुभएको कुरा विचार गर्नुहोस्।

⁵ यसकारण म अहिले तिमीहरूलाई मेरा आज्ञा पालन गर अनि मेरो करार अनुशरण गर भन्छु। यदि तिमीहरूले यसो गर्यौ भने तिमीहरू मेरो आफ्नै मानिसहरू हुनेछौ। सम्पूर्ण संसार मेरो हो।

प्रस्थान १९:५

अनि दाऊद मार्फत लगभग १००० ईसा पूर्व

मलाई ती पशुहरूको आवश्यकता छैन।
मसँग पहिल्यैबाट जंङ्गलमा पशुहरू छन्।
    हजारौं पर्वतहरूमा त्यस्ता पशुहरू मेरो आफ्नै छन्।
¹¹ उच्च पर्वतहरूमा भएका सबै चरा-चुरूङ्गीहरू म जान्दछु।
    प्रत्येक जल-प्राणी र जति पहाडहरूमा छन् ती सबै मेरै हुन्।

भजनसंग्रह ५०:१०-११

येशू आफैंले सिकाउनुभयो कि परमेश्वरले यस संसारमा जनावरहरूको अवस्थाप्रति सक्रिय चासो राख्नुहुन्छ र विस्तृत ज्ञान राख्नुहुन्छ। उहाँले सिकाउनुभयो:

हामी प्रबन्धक हौं

मानवजातिलाई दिइएको भूमिकालाई बुझ्ने अझ सही तरिका भनेको हामीलाई ‘प्रबन्धक’ को रूपमा सोच्नु हो। येशूले आफ्नो शिक्षामा परमेश्वर र मानिसहरू बीचको सम्बन्धलाई वर्णन गर्न धेरै पटक यो चित्र प्रयोग गर्नुभयो। यहाँ एउटा उदाहरण छ,

16 येशूले आफ्ना चेलाहरूलाई भन्नुभयो, “एकजना धनी मानिस थिए। तिनले आफ्नो व्यापारको हेरचाहको निम्ति एकजना भण्डारे नियुक्त गरेका थिए। केही समय पछि त्यो धनी मानिसले चाल पाए कि त्यस भण्डारेले उसको सम्पत्ति नष्ट पार्दै थियो। ² यसकारण तिनले त्यो भण्डारेलाई बोलाए अनि भने, ‘मैले तिम्रो बारेमा सुनेकोछु। तिमीले खर्च गरेको मेरो रूपियाँ- पैसाको विवरण देऊ। अब उसो तिमी मेरो भण्डारे रहन पाउने छैनौ।’

लूका १६:१-२

यस दृष्टान्तमा परमेश्वर ‘धनी मानिस’ हुनुहुन्छ—सबै कुराको मालिक—र हामी प्रबन्धक हौं। कुनै समयमा हामीले उहाँको स्वामित्वमा रहेको कुरालाई कसरी व्यवस्थापन गरेका छौं भन्ने मूल्याङ्कन गरिनेछ। येशूले आफ्ना धेरै शिक्षाहरूमा यही सम्बन्धलाई निरन्तर प्रयोग गर्नुहुन्छ।यस दृष्टान्तमा परमेश्वर ‘धनी मानिस’ हुनुहुन्छ – सबै कुराको मालिक – र हामी प्रबन्धकहरू हौं। कुनै समयमा हामीले उहाँको स्वामित्वमा रहेको कुरा कसरी व्यवस्थापन गरेका छौं भन्ने कुराको मूल्याङ्कन गरिनेछ। येशूले आफ्ना धेरै शिक्षाहरूमा यो सम्बन्धलाई निरन्तर प्रयोग गर्नुहुन्छ।

यस तरिकाले सोच्दा, हामी पेन्सन कोषका प्रबन्धकहरू जस्तै हौं। तिनीहरू कोषका मालिक हुँदैनन्—मालिक भनेका त पेन्सनमा भुक्तानी गर्ने व्यक्ति हुन्। कोष प्रबन्धकहरूलाई ती मालिकहरूको हितका लागि कोष लगानी र व्यवस्थापन गर्ने अधिकार प्रत्यायोजित गरिएको हुन्छ। यदि तिनीहरूले अक्षम, लापरवाह वा गलत तरिकाले काम गरे भने, मालिकहरूले तिनीहरूलाई हटाएर अरू प्रबन्धक नियुक्त गर्नेछन्।

त्यसैले ईश्वर सृष्टिको ‘मालिक’ हुनुहुन्छ र उहाँले हामीलाई यसको उचित व्यवस्थापन गर्ने अधिकार र जिम्मेवारी सुम्पनुभएको छ। त्यसैले सृष्टिको सम्बन्धमा उहाँको लक्ष्य र रुचि के हो भनेर जान्न बुद्धिमानी हुनेछ। हामी उहाँका केही आज्ञाहरूको सर्वेक्षण गरेर यो सिक्न सक्छौं।

परमेश्वरको सृष्टिको लागि उहाँको हृदय उहाँका आज्ञाहरू मार्फत प्रकट भयो

निस्तार चाड र दस आज्ञा दिएपछि , मोशाले प्रतिज्ञा गरिएको भूमिमा नयाँ इस्राएली राष्ट्रले आफूलाई कसरी स्थापित गर्नुपर्छ भन्ने बारेमा थप विस्तृत निर्देशनहरू प्राप्त गरे। वातावरणको सम्बन्धमा परमेश्वरको हृदयमा रहेका मूल्यहरूलाई स्पष्ट पार्ने निर्देशनहरूलाई विचार गर्नुहोस्।

25 परमप्रभुले सीनै पर्वतमा मोशालाई भन्नुभयो, ² “इस्राएलका मानिसहरूलाई भन, जब तिमीहरू जमीनमा पुग्छौ, जो म तिमीहरूलाई दिन्छ, त्यस समय तिमीहरूले परमप्रभुको सम्मानमा भूमिलाई विशेष विश्राम दिनु पर्छ। ³ छ बर्षसम्म तिमीहरूले बीऊहरू रोप्न सक्छौ अनि छ बर्ष सम्म दाख बगैंचामा कलम काट्न सक्छौ, फलहरू बटुल्न सक्छौ। ⁴ तर सातौं बर्षमा तिमीहरूले जमीनलाई विश्राम दिएर त्यहाँ बीऊहरू छर्ने छैनौ, त्यहाँका बोटहरू छिमोल्ने छैनौं कारण परमप्रभुको सम्मानमा यो विशेष विश्राम हुनेछ।

लेवी २५:१-४

त्यतिबेलाका अन्य सबै राष्ट्रहरू र तिनीहरूका अभ्यासहरू (३५०० वर्ष पहिले) भन्दा अद्वितीय र आज सामान्यतया अभ्यास गरिने भन्दा पनि फरक, यो आदेशले सुनिश्चित गर्‍यो कि जमिन प्रत्येक सातौं वर्षमा खेती नगरिएको रहनेछ। यसरी जमिनले नियमित, आवधिक ‘आराम’ पाउन सक्थ्यो। यस विश्रामको समयमा, भारी कृषि अन्तर्गत समाप्त भएका पोषक तत्वहरू पुनःपूर्ति हुन सक्थे। यो आदेशले देखाउँछ कि परमेश्वरले छोटो अवधिको निकासीको तुलनामा दीर्घकालीन वातावरणीय दिगोपनलाई महत्व दिनुहुन्छ। हामी यो सिद्धान्तलाई माछाको भण्डार जस्ता वातावरणीय स्रोतहरूमा विस्तार गर्न सक्छौं। मौसमी रूपमा माछा मार्ने काम सीमित गर्नुहोस् वा अत्यधिक माछा मार्ने भण्डारहरू पुनःप्राप्त नभएसम्म माछा मार्ने काम रोक्नुहोस्। यो आदेश हाम्रो प्राकृतिक स्रोतहरू—चाहे पानी, वन्यजन्तु, माछाको भण्डार, वा वनहरू—क्षय गर्ने सबै गतिविधिहरूमा विस्तारित सिद्धान्तको रूपमा लागू हुन्छ।

यो दिशानिर्देश वातावरणीय रूपमा लाभदायक देखिन्छ। तर तपाईं सायद सोच्दै हुनुहुन्छ कि इस्राएलीहरूले रोपेको वर्ष कसरी खानुपर्थ्यो। यी हामी जस्तै मानिसहरू थिए र तिनीहरूले पनि यो प्रश्न सोधे। बाइबलले आदानप्रदान रेकर्ड गर्दछ:

⁴ “जब गोरूहरूलाई दाँई गर्न लगाइन्छ तिनीहरूले अन्न खान नपाओस भनेर महला लगाउनु हुँदैन।

व्यवस्था २५:४

इस्राएलीहरूले भारी बोक्ने जनावरहरूसँग राम्रो व्यवहार गर्नुपर्थ्यो। तिनीहरूले आफ्ना जनावरहरूलाई अन्न कुल्चँदा रोक्नु हुँदैनथ्यो (ताकि यसले दाइँ गरोस्) तिनीहरूको प्रयास र परिश्रमको फलको केही अंशबाट आनन्द लिनबाट।

¹¹ यदि तँ त्यो बोटको निम्ति व्याकुल हुन सक्छस् भने के यति ठूलो शहर निनवे, जसमा धेरै मानिसहरू अनि वस्तुहरूछन्। त्यस शहरमा 1,20,000 भन्दा बढ्ता मानिसहरूछन्, तिनीहरूले जान्दैनन् कि तिनीहरूले भूल गरिरहेका छन्।”

योना ४:११

यो योनाको प्रसिद्ध पुस्तकबाट आएको हो। यस पुस्तकमा निनवेका दुष्ट नागरिकहरूलाई पश्चात्तापको प्रचार गर्ने योनाको आह्वान पालन गर्नुभन्दा पहिले नै एउटा विशाल समुद्री प्राणीले उनलाई निलेको थियो। परमेश्वरसँग रिसाएर, योनाले गुनासो गरे, किनभने तिनीहरूले योनाको प्रचारपछि पश्चात्ताप गरे र परमेश्वरको न्याय टारे। माथिको उद्धरण योनाको गुनासोप्रति परमेश्वरको प्रतिक्रिया हो। निनवेका मानिसहरूप्रति उहाँको करुणासँगै, परमेश्वरले जनावरहरूको लागि पनि आफ्नो माया र चिन्ता प्रकट गर्नुहुन्छ। निनवेका मानिसहरूले पश्चात्ताप गरेका कारण जनावरहरू बचाइएकामा पनि परमेश्वर खुसी हुनुहुन्थ्यो।

पृथ्वीलाई हानि पुर्‍याउनेहरूका लागि न्याय

बाइबलको अन्तिम पुस्तक, प्रकाशको पुस्तकले हाम्रो संसारको भविष्यको दर्शन प्रदान गर्दछ। यसले भविष्यवाणी गरेको भविष्यको व्यापक विषयवस्तु आउँदै गरेको न्यायमा केन्द्रित छ। आउँदै गरेको न्याय धेरै कारणहरूले गर्दा सुरु हुन्छ, जसमा समावेश छन्:

संसारका राष्ट्रहरू क्रोधित थिए,
    तर अब तपाईंको क्रोधित हुने समय हो।
अब, मृत मानिसहरूको न्याय गर्ने समय हो।
    अब, तपाईंका सेवकहरू अनि अगमवक्ताहरूलाई पुरस्कृत गर्ने समय हो,
अनि तपाईंको पवित्र मानिसहरूलाई पुरस्कृत गर्ने समय हो,
    ती ठूला अनि साना मानिसहरू जो तपाईंलाई सम्मान गर्छन्।
यो ती मानिसहरूलाई संहार गर्ने समय हो, जसले पृथ्वीको संहार गर्छन्।”

प्रकाश ११:१८

अर्को शब्दमा, बाइबलले भविष्यवाणी गर्छ कि मानवजातिले पृथ्वी र यसको पारिस्थितिक प्रणालीलाई यसको मालिकको इच्छा अनुरूप व्यवस्थापन गर्नुको सट्टा ‘पृथ्वीलाई नष्ट’ गर्नेछ। यसले दोषीहरूलाई नष्ट गर्न न्यायको सुरुवात गर्नेछ।

हामीले पृथ्वीलाई नष्ट गर्दैछौं भन्ने ‘अन्त’ का केही संकेतहरू के के हुन्?

²⁵ “सूर्य, चन्द्र र ताराहरूमा पनि आश्चर्य घट्नाहरू घट्नेछन्। अनि पृथ्वीमा सबै जाति-जातिहरू सङ्कटमा पर्नेछन्। सागरका गर्जन र उर्लेका झोक्काहरूले तिनीहरूलाई अत्तालाउनेछन्।

लूका २१:२५ख

⁸ तब चौथो स्वर्गदूतले आफ्नो कचौरा सूर्यमा खन्याए। सूर्यलाई मानिसहरूलाई आगोले पोल्ने शक्ति दिइयो। ⁹ मानिसहरू प्रचण्ड तातोले डडे। ती मानिसहरूले परमेश्वरको नाउँमा सरापे जसको नाउँमा यी महामारीहरू थिए। तर मानिसहरूले आफ्ना हृदय परिवर्तन गर्न अनि परमेश्वरलाई महिमा प्रदान गर्न अस्वीकार गरे।

प्रकाश १६:८-९

२००० वर्ष पहिले लेखिएका यी संकेतहरू विश्वव्यापी तापक्रम वृद्धिको अंशको रूपमा आज हामीले देखेका समुद्री सतहको बढ्दो स्तर र समुद्री आँधीको बढ्दो तीव्रता जस्तै सुनिन्छन्। सायद हामीले प्राचीन चेतावनीलाई ध्यान दिनुपर्छ।

हाम्रो वातावरणलाई सहयोग गर्न हामी के गर्न सक्छौं?

राम्रो वातावरण निर्माण गर्न हामीले चाल्न सक्ने केही कदमहरू यहाँ दिइएका छन्:

• उत्पादनहरूलाई पुन: प्रयोग गर्नु अघि सकेसम्म धेरै पुन: प्रयोग गरेर आफ्नो फोहोर उत्पादन कम गर्नुहोस्। कागज, प्लास्टिक र धातु जस्ता प्रशोधन र पुन: प्रयोग गर्न सकिने वस्तुहरूलाई पुन: प्रयोग गर्नुहोस्।
• प्लास्टिकले वातावरणलाई हानि पुर्‍याउँछ, त्यसैले प्लास्टिकको प्रयोग घटाउनु एउटा सजिलो पहिलो कदम हो। प्लास्टिकको बोतलमा पानी किन्नुको सट्टा पानीको बोतल बोक्ने जस्ता सरल कदमहरू चाल्न सक्नुहुन्छ। आफ्नो प्लास्टिकको किनमेल झोलाहरू पुन: प्रयोग गर्नुहोस्। खाना भण्डारण गर्न धातु वा सिसाका कन्टेनरहरू प्रयोग गर्नुहोस्। केही खाजा र खानाहरू अझै पनि प्लास्टिकले प्याकेज गरिएका हुन्छन्। तपाईं यी थोकमा किन्न प्रयास गर्न सक्नुहुन्छ र त्यसपछि पुन: प्रयोग गर्न मिल्ने कन्टेनरहरूमा भण्डारण गर्न सक्नुहुन्छ।
• पानी वातावरणको एक महत्त्वपूर्ण पक्ष हो। पानी प्रयोग नगर्दा धारा बन्द गर्ने जस्ता सावधानी अपनाएर पानी बचत गर्नुहोस्। थोपा पाइप र धाराहरू मर्मत गर्नुहोस्।
• ऊर्जा कुशल उत्पादनहरू प्रयोग गर्नुहोस्। उदाहरणका लागि, ऊर्जा कुशल बत्ती बल्बहरू प्रयोग गर्नु वातावरणको लागि मात्र राम्रो होइन (कम कार्बन फुटप्रिन्टको साथ) तर यसले तपाईंको ऊर्जा लागत पनि बचत गर्नेछ।
• आफ्नै कारको सट्टा सार्वजनिक यातायात प्रयोग गर्नुहोस्। यो सधैं चाल्न सजिलो कदम होइन किनभने यो हिँड्नु वा बस चढ्नु भन्दा धेरै सुविधाजनक छ। तर केही व्यायाम गर्न र वातावरण संरक्षणमा कदम चाल्न छोटो दूरी हिँडेर प्रयास गर्नुहोस्। यदि मौसम राम्रो छ भने साइकल चलाउने प्रयास गर्नुहोस्। जीवाश्म इन्धन जलाउने कारहरूको सट्टा विद्युतीय कारहरू किन्नु कारहरूबाट हुने कार्बन उत्सर्जन कम गर्ने अर्को तरिका हो।
• वातावरणलाई हानि नगर्ने वातावरणमैत्री उत्पादनहरू प्रयोग गर्नुहोस्। यसमा जैविक खाना वा बायोडिग्रेडेबल सफाई उत्पादनहरू समावेश छन्।
• फोहोर नगर्नुहोस्। फोहोर फाल्दा धेरै प्लास्टिकहरू समुद्र र ताजा पानीका स्रोतहरूमा बग्छन्।
• याद राख्नुहोस् कि साना परिवर्तनहरूले ठूलो परिवर्तन ल्याउन सक्छन्। यदि तपाईंले आफ्नो जीवनभर वातावरण संरक्षण गर्नुभएमा वातावरण संरक्षणको लागि चाल्नुभएको जुनसुकै कदमले पनि फरक पार्नेछ।
• यी सुझावहरू र रणनीतिहरू अरूलाई पनि पठाउनुहोस्।
• मानिसहरूलाई, विशेष गरी युवाहरूलाई, वातावरण र यसको संरक्षणको महत्त्वको बारेमा शिक्षित गर्नुहोस्। सामाजिक सञ्जाल हाम्रो जीवनको एक ठूलो हिस्सा हो। वातावरणीय मुद्दाहरू र हामी यसलाई कसरी सुरक्षित गर्न सक्छौं भन्ने बारे जानकारी साझा गर्न सामाजिक सञ्जाल प्रयोग गर्नुहोस्।
• यी रोकथामका उपायहरू अभ्यास गर्नुहोस् ताकि तपाईं अरूको लागि उदाहरण बन्न सक्नुहुन्छ। मानिसहरूले अरू मानिसहरूले यो अभ्यास गरिरहेको देख्दा नयाँ बानी अपनाउने सम्भावना बढी हुन्छ।