‘लिंग’ संस्कृतबाट आएको हो जसको अर्थ ‘चिन्ह’ वा ‘प्रतीक’ हो , र लिंग शिवको सबैभन्दा प्राप्त प्रतीक हो । शिव लिंग गोलो टाउकोको साथ ठाडो सिलिन्डरको रुपमा देखिन्छ , जसलाई शिव—पिठ भनिन्छ । अन्य , कम प्रमुख भागहरु ब्रह्मा—पीठ (गोलाकार आधार) र विष्णु—पीठ (कचौरा जस्तो बिचमा स्तम्भ भएको) हुन् ।
ज्योतिर्लिंगहरु
यद्यपि त्यहाँ धेरै आकार , आयाम र विभिन्न सामाग्रीहरुबाट बनेका असंख्य लिंगहरु छन् , सबैभन्दा पवित्र ज्योति लिंगहरु (ज्योति=‘प्रकाश’) वा ‘उज्जवल प्रतीक’ हुन् । ज्योतिर्लिंग ( वा द्वादश ज्योतिर्लिंग ) को पछाडिको पौराणिक कथा बताउँछ कि ब्रह्मा र विष्णु ती मध्ये कुनचाहिँ शक्तिशाली थिए भन्ने बारेमा बहस गरिरहेका थिए । तब शिव प्रकाशको विशाल स्तम्भ (ज्योतिलिंग) को रुपमा देखा परे । विष्णु प्रकाशको लिंग माथि घुमिरहेका थिए , जबकि ब्रह्मा लिंगको तल घुमिरहेका थिए , प्रत्येकले सम्बन्धित अन्त भेटाउने आशामा थिए । तिनीहरु मध्ये कोहि पनि त्यसो गर्न सक्षम थिएनन् , प्रकाशको स्तम्भ अनिश्चित काल सम्म बढ्यो , यसरी यो इश्वरीय प्रतीक मानियो ।
ज्योतिर्लिंग मन्दिरहरु
ज्योतिर्लिंग मन्दिरहरु भनेको बाह्र पवित्र स्थानहरु हुन् जहाँ भगवान शिवले पृथ्वीमा प्रकाशको स्तम्भको रुपमा प्रकट गरेका छन् । भक्तहरुले यी बाह्र तीर्थ स्थलहरुमा यात्राहरु गर्छन र पुणानहरु भन्दछन् कि यी ज्योतिर्लिंगहरुको नाम पठन गर्दा पनि मृत्यु र जीवनको चक्रबाट छुटकारा पाउँन सकिन्छ । यी बाह्र ज्योतिर्लिंगहरु हुन् :
१.सोमनाथ
२.मल्लिकार्जुन
३.महाकालेश्वर
४.ऊँकारेश्वर
५.केदारेश्वर
६.भीमशंकर
७.विश्वेश्वर / विश्वनाथ
८. त्र्यंबकेश्वर
९.वैद्यनाथ
१०. नागेश्वर
११. रामेश्वर
१२. घृष्णेश्वर
ज्योतिर्लिंग मन्दिरहरुका लाभ र सीमाहरु
ज्योतिर्लिंगहरुमा अन्तर्निहित हाम्रो दिशा र ज्योति (प्रकाश) को लागि गहन आवश्यकता हो । तसर्थ , आर्शीवाद लिन र भित्रि अन्धकार हटाउन धेरैले यी बाह्र ज्योतिर्लिंग मन्दिरहरुमा तीर्थ—तीर्थयात्राका लागि जान्छन् । तर ज्योतिर्लिंगमा ईश्वरीय ज्योति केवल आध्यात्मिक प्राप्तिको उच्च स्तरमा पुग्नेहरुले मात्र देख्न सक्छन् ।
त्यसैले के यदि हामी आध्यात्मिकताको त्यो तहसम्म पुगेका छैनौ भने ? वा के यदि यो ज्योतिर्लिंगमा हामीे लामो समयमा जाने पछिल्लो आखिरी भयौ र दिव्य ज्योतिको दर्शन घट्दै गयो भने ? के यदि हामीले त्यसबेला देखि धेरै पापहरु आर्जित गर्यौ भने ? के यदि हामीले तीर्थयात्राहरु बनाउँन सक्षम भएनौ भने ? त्यसोभए ज्योतिर्लिंगले हामीलाई कसरी फाइदा पुर्याउँछ? अर्को तरिकाबाट भन्दा यो प्रकाश हामीमा कसरी रहीरहन सक्छ , जसका कारण हामी ज्योतिका ‘सन्तान’ बन्न सक्दछौ ?
येशूः सबैलाई ज्योति दिदै
येशूले घोषणा गर्नुभयो कि उहाँ प्रकाश (ज्योति) हुनुहुन्छ , केवल पवित्र तीर्थमा मात्र प्रकट नभई , तर संसारका लागि ताकि सबैले देख्न सकुन् र ‘ज्योतिका सन्तान ’ बन्न सकुन् । शिवका लागि आकार / प्रतीक / चिन्ह गोलाकार सिलिन्डर हो ,जुन ब्रह्मा र विष्णुले गरेको प्रकटीकरणको अनुभव गरेको सम्झना हामीलाई गराउँछ । येशूले ज्योतिको बारेमा सिकाउनुहुँदा ‘बीउ’ को लिगं (आकार / प्रतीक / चिन्ह) प्रयोग गर्नुभयो ।
उहाँले कसरी ‘बीउ’ लाई लिंगको रुपमा प्रयोग गर्नुभयो ?
हामीले उहाँलाई उहाको त्यो दिन येरुशलेम प्रवेश गर्ने र लाजरसलाई मृत्युबाट बिउँताउने कार सेवकको मीसनलाई पछ्यायौ जुन धेरै अघि पवित्र ‘सातहरु’ द्धारा भविष्यवाणी गरिएको थियो , यो थाहा पाएर कि उहाँले मृत्युलाई पराजित गर्दैहुनुहुन्छ । हामी सोहि दिन (पाम आइतवार) मा घटनाहरु पछ्याउन जारी राख्छौ । यहुदीहरु आउँदै गरेको निस्तार चाडको लागि धेरै देशहरुबाट आएका थिए , यरुशलेम तिर्थयात्रीहरुले भरिएको थियो । येशुको आगमन गधामा हुदा यहुदीहरुमा हलचल मच्चियो । तर सुसमाचारको पुस्तकले अरुलाई पनि भन्छ जसले ध्यान दिएका थिए ।
20 तिनीहरूमा कोही मानिसहरू ग्रीकका पनि थिए। तिनीहरू कोही ती मानिसहरू थिए जो यरूशलेममा निस्तार चाडमा आएका थिए।
भने।युहन्ना १२:२०—२२
21 ती ग्रीकका मानिसहरू फिलिपकहाँ गए। फिलिप गालीलमा बेत्सैदाबासी थिए। ग्रीक मानिसहरूले भने, “महोदय, हामी येशूलाई हेर्न चाहन्छौ।”
22 फिलिप गएर येशूलाई भने। अनि फिलिप र अन्द्रियास गएर येशूलाई
येशूको समयमा ग्रीक र यहुदी बीचको बाधा
ग्रीकहरु (गैर—यहुदीहरु) ले यहुदी चाड मनाउने कुरा सुनेका थिएनन् । यहुदीहरुले ग्रीकहरु र रोमीहरुलाई त्यतीबेला अशुद्ध मान्थे । त्यसकारण यहुदी र गैर—यहुदीहरु दुश्मनीको भावनाका साथ एक अर्काबाट टाढा बसे ।
ज्योति सबै राष्ट्रहरुका लागि आउँदैछ
तर यशैयाले धेरै पहिले (ईसा पुर्व ७५०) मा एउटा परिवर्तन देखेका थिए
उनले लेखेका थिएः
ढामा रहेका मेरा मानिसहरू! मेरा कुरा ध्यान दिएर सुन्। पृथ्वीमा बाँचिरहेका सम्पूर्ण मानिसहरू ध्यान दिएर सुन्। परमप्रभुले उहाँको सेवा गर्न मलाई आह्वान गर्नुभयो। म जन्मनु भन्दा अघि नै परमप्रभुले मेरो नाउँ काढनु भयो जब म आमाको गर्भमा नै
थिएँ।यशैया ४९:१
५. अब परमप्रभु भन्नुहुन्छ— जसले मलाई उहाँको दास हुन, याकूबलाई फेरि उहाँकहाँ ल्याउन, र इस्राएललाई उहाँकहाँ जम्मा गर्न गर्भदेखि नै रच्नुभयो, किनकि परमप्रभुको दृष्टिमा म मानको गनिएको छु, र मेरा परमेश्वर मेरो बल हुनुभएको छ— ६. उहाँ भन्नुहुन्छ: “याकूबका कुलहरूलाई फेरि पुनर्स्थापन गर्न र इस्राएलको बाँकी भागलाई फेरि फर्काई ल्याउन तँ मेरो दास हुने कुरो तेरो लागि अति सानो कुरो छ। पृथ्वीको पल्लो छेउसम्म तैंले मेरो उद्धार पुर्याओस् भनी अन्यजातिहरूकहाँ एउटा ज्योति पनि म तँलाई बनाउनेछु।”
यशैया ४९:५—६
रो प्रकाश, यरूशलेम उठ! तेरो प्रकाश आइरहेछ परमप्रभुको महिमा तिमीहरूमाथि चम्किने छ।
यशैया ६०:१—३
2 अब अन्धकारले पृथ्वी ढाक्छ अनि मानिसहरू अन्धकारमा पर्नेछन्। तर परमप्रभु तिमीहरूमाथि चम्कनु हुन्छ अनि उहाँको महिमा तिनीहरूमाथि देखा पर्नेछ।
3 तिमीहरूका जातिहरूकहाँ प्रकाश आउनेछ, राजाहरू तिमीहरूको चहकिलो प्रकाशमा आउनेछ।
यशैयाले प्रभुको ‘दास’ को आगमनको भविष्यवाणी गरेका थिए, यद्यपि यहुदीहरु (‘याकुबका वंशहरु’) , ‘नास्तिक’(गैर—यहुदी) हरुका लागि पनि ज्योति हुनुहुन्छ , र उहाँको ज्योति पृथ्वीको अन्तसम्म पुग्नेछ । तर सयौं वर्ष देखि यहुदी र गैर—यहुदीहरु बिच खडा भएको अवरोधको साथ यो कसरी यस्तो हुन सक्छ ?
पाम आइतवारः सबैका व्यक्तिका लागि ज्योति आयो
तर त्यो पाम आइतवारमा ग्रीकहरु येशूलाई भेट्न यरुशलेम यात्रा गरिरहेको देखा परे ।
२३. येशूले तिनीहरूलाई जवाफ दिनुभयो, “मानिसको पुत्रको महिमित हुने समय आइपुगेको छ। २४. साँच्चै, म तिमीहरूलाई भन्दछु, गहूँको दाना माटोमा परेर मरेन भने त्यो एउटै रहन्छ। तर त्यो मर्यो भने त्यसले धेरै फल फलाउँछ। २५. आफ्नो प्राणको मोह गर्नेले त्यो गुमाउँछ, तर आफ्नो प्राणलाई यस संसारमा तुच्छ ठान्नेले चाहिँ अनन्त जीवनको लागि त्यो सुरक्षित राख्छ २६. कसैले मेरो सेवा गर्छ भने त्यसले मलाई पछ्याओस् र म जहाँ छु, मेरो सेवक पनि त्यहाँ हुनेछ। कसैले मेरो सेवा गर्छ भने पिताले त्यसको कदर गर्नुहुनेछ। २७. “अब मेरो प्राण व्याकुल भएको छ, र म के भनूँ? ‘हे पिता, मलाई यस घड़ीबाट बचाउनुहोस्’? होइन, यसै कारणले नै म यस घड़ीसम्म आइपुगेको छु। २८. हे पिता, तपाईंका नाउँको महिमा गर्नुहोस्।” तब स्वर्गबाट यस्तो एउटा आवाज आयो, “मैले त्यो महिमा गरेको छु, र फेरि गर्नेछु।” २९. त्यहाँ खड़ा भएको भीड़ले यो सुनेर भन्यो, “यो मेघ गर्जन हो!” अरूहरूले भने, “स्वर्गदूत उनीसँग बोलेका हुन्!” ३०. येशूले जवाफ दिनुभयो, “यो आवाज मेरो निम्ति भएको होइन, तर तिमीहरूका निम्ति हो। ३१. अब यस संसारको न्याय हुन्छ। यस संसारको शासक बाहिर फालिनेछ। ३२. अनि जब म पृथ्वीबाट उचालिन्छु, म सबै मानिसलाई आफूतिर खिँच्नेछु।” ३३. उहाँको मृत्यु कुन प्रकारले हुने हो, सो सङ्केत दिनलाई उहाँले यसो भन्नुभएको थियो। ३४. भीड़ले उहाँलाई सोध्यो, “ख्रीष्ट सदासर्वदा रहनुहुन्छ भन्ने व्यवस्थाबाट हामीले सुनेका छौं। तपाईं कसरी भन्न सक्नुहुन्छ, मानिसको पुत्र उचालिनैपर्छ? यो मानिसको पुत्रचाहिँ को हो?” ३५. येशूले तिनीहरूलाई भन्नुभयो, “अझ अलि बेरसम्म ज्योति तिमीहरूसँग छ। ज्योति तिमीहरूसँग छउञ्जेल हिँड्डुल गर, ताकि अन्धकारले तिमीहरूलाई नढाकोस्। कोही अन्धकारमा हिँड्डुल गर्छ भने, त्यसले आफू कहाँ गइरहेछु, सो थाहा पाउँदैन। ३६. जबसम्म ज्योति तिमीहरूसँग छ ज्योतिमा विश्वास गर, र तिमीहरू ज्योतिका सन्तान होओ।” यी कुरा भन्नुभएपछि, येशू त्यहाँबाट जानुभयो, र तिनीहरूबाट लुकेर बस्नुभयो। ३७. उहाँले तिनीहरूका सामुन्ने यतिका चिन्हहरू गर्नुभएको थियो, तापनि तिनीहरूले उहाँमाथि विश्वास गरेनन्। ३८.यो आवश्यक थियो, कि यशैया अगमवक्ताको वचन पूरा होस्, “हे परमप्रभु, हाम्रो सन्देश कसले विश्वास गर्यो? अनि परमप्रभुको बाहुबल कसलाई प्रकट गरियो?” ३९. यसकारण तिनीहरूले विश्वास गर्न सकेनन्, किनभने यशैयाले फेरि यसो भनेका छन्, ४०. “उहाँले तिनीहरूका आँखा बन्द गरिदिनुभएको छ, र तिनीहरूका हृदय कठोर पारिदिनुभएको छ, यसरी तिनीहरूले आँखाले नदेखून्, अनि हृदयले नबुझून्, नत्रता तिनीहरू फर्कनेछन् र मैले तिनीहरूलाई निको पार्नुपर्छ।” ४१. यशैयाले यी कुरा भने, किनकि तिनले उहाँको महिमा देखे, र उहाँको विषयमा भने। ४२.तरै पनि शासकहरूमध्ये धेरैले उहाँमाथि विश्वास गरे, तर फरिसीहरूको डरले गर्दा, र तिनीहरूले सभाघरबाट निकालिदिन्छन् भन्ने डरले त्यो स्वीकार गरेनन्। ४३.किनभने परमेश्वरको प्रशंसाभन्दा मानिसको प्रशंसा तिनीहरू बढ़ी रुचाउँथे। ४४. येशूले उच्च स्वरले भन्नुभयो, “मलाई विश्वास गर्नेले मलाई होइन, तर मलाई पठाउनुहुनेमाथि विश्वास गर्दछ। ४५. जसले मलाई देख्तछ, त्यसले मलाई पठाउनुहुनेलाई देख्तछ। ४६. म संसारमा ज्योति भएर आएको छु, ताकि ममाथि विश्वास गर्ने अन्धकारमा नरहोस्। ४७. “कसैले मेरा वाणी सुन्छ, र ती पालन गर्दैन भने, म त्यसको न्याय गर्दिनँ। किनभने म संसारको न्याय गर्न आएको होइनँ, तर संसारलाई बचाउन आएको हुँ। ४८. मलाई इन्कार गर्ने र मेरा वाणी ग्रहण नगर्नेको लागि एक जना न्यायाधीश छन्। जो वचन मैले बोलें त्यसैले अन्त्यको दिनमा त्यसको न्याय गर्नेछ। ४९. किनभने मैले आफ्नै तर्फबाट बोलिनँ, तर मैले के भन्नुपर्ने हो, र के बोल्नुपर्ने हो, मलाई पठाउनुहुने पिता आफैले मलाई आज्ञा दिनुभएको छ। ५०. म जान्दछु, कि उहाँको आज्ञा अनन्त जीवन हो। यसकारण म जे बोल्दछु, पिताले मलाई भन्नुभएअनुसार बोल्दछु।”
युहन्ना १२:२३—५०
येशू ग्रीकहरुलाई ग्रहण गर्न उत्सुक हुनुहुन्थ्यो , र यो ज्योति (केवल यहुदीहरुको लागि मात्र नभई) ‘सबै मानिसहरुका’ लागि सुरुवात भएको देख्नुभयो । उच्च स्तरका आध्यात्मिक प्राप्ति नभएकाहरु,तिनीहरु जो पापको बोझले दबिएकाहरु , प्रेमजालमा अन्धा भएकाहरुले पनि उहाँको ज्योति पाउँन सक्थे किनकि उहाँ संसारमा ज्योति भएर आउँनुभएको थियो (पद.४६), भविष्यवाणी गरिएको ज्योति जुन सबै राष्ट्रहरुमा चम्कने छ । उहाँलाई हेर्नेहरुले ‘उहाँलाई पठाउनुहुनेलाई देख्नेछन्’(पद.४५) —तिनीहरुले इश्वरीय प्रकटिकरण देख्नेछन् ।
येशूः ‘बीउ’ द्धारा प्रतीक (लिंग)
येशूले भन्नुभयो केहि कुरा बुझ्न गार्हो हुन्छ । प्रतीक , वा लिंग , जुन उहाँले आफ्नो लागि प्रयोग गर्नुभयो त्यो ‘बीउ’ हो (पद२४) । किन त्यो प्रतीक ? यो शिवको ज्योतिर्लिंगको प्रकाशको किरणको तुलनामा सानो र नगण्य देखिन्छ । उहाँले ‘माथि उचालिने’ कुरा गर्नुभयो जसलाई सुसमाचारको पुस्तकले वर्णन गर्दछ कि क्रुसमा उहाँको आउँदै गरेको मृत्यु । मृत्युले मृत्युलाई कसरी परास्त गर्ने थियो ? अघिल्ला सबै देवताहरु र असुरहरु बीचको मुठभेटहरुमा, देवताहरुले सँधै तिनीहरुको विरोधीहरुलाई लडाईको विजयले पराजित गरे , न कि मरेर ।
दु:ख भोग सप्ताहको ज्योतिलाई बुझ्दै
बुझ्नको लागि हामीले यस हप्ता भएर उहाँलाई पछ्याउनु आवश्यक छ। उहाले त्यस हप्ता चलचित्र कार्यक्रमहरू गर्नुभयो, जुन प्रायः दु:ख भोगको सप्ताह पनि भनिन्छ, जसले विश्वको इतिहासलाई परिवर्तन गर्यो। सुसमाचारमा व्याख्या भएका यी दैनिक घटनाहरू धेरै भविष्यवाणीहरू पछि लेखिएका थिए, यहाँसम्म कि संसारको सृष्टि भएको समयमा फर्किएर जाँदा पनि। उहाले खुलासा गर्दै भन्नुभयो कि शुरुमा सृष्टिकर्ता उहा नै हुनुहुन्छ जसले आफूलाई ज्योति भनेर घोषणा गर्नुभयो।
हामी यी दैनिक घटनाहरूलाई दु:ख भोग सप्ताहको प्रत्येक दिनको माध्यमबाट समयरेखा निर्माण गरेर पछ्याउँदछौं।
हप्ताको त्यो पहिलो दिन ,पाम आइतवार, उहाले तीन भविष्यवक्ताहरूबाट तीन फरक भविष्यवाणीहरू पूरा गर्नुभयो। पहिले जकरियाले भविष्यवाणी गरे अनुसार उहाँ गधामा यरूशलेम पस्नुभयो। दोस्रो, दानियलले भविष्यवाणी गरेको समयमा उहाले त्यसो गर्नुभयो। तेस्रो, उहाले अन्यजातिहरूका बीचमा चासो जगाउन सुरू गर्नुभयो जसको बारेमा यशैयाले भविष्यवाणी गरेका थिए कि संसारभरिका सबै मानिसहरूलाई प्रकाश पार्दै सबै राष्ट्रहरू उज्यालो हुनेछन्।
हामी त्यसपछि हेर्छौं कि उहाले दिन २ मा पृथ्वीको सबैभन्दा धनी मन्दिर कसरी बन्द गर्नुहुन्छ ।