भगवान ब्रह्म ब्रह्माण्डको सृष्टिकर्ताको पहिचान गर्ने साझा नाम हो । पुरातन ऋग वेद (ई.पू. १५००) मा प्रजापति सामान्यतया निर्माताका लागि प्रयोग गरिएको थियो तर पुराणहरुमा यो भगवान ब्रह्माको साथ बदलिएको थियो। आजको प्रयोगमा, सृष्टिकर्ताका रूपमा भगवान ब्रह्मा, विष्णु, (संरक्षक) र शिव (विनाशक) संग, देवी त्रिमूर्ति (त्रिएक भगवान) को तीन पक्ष मध्ये एक हो । ईश्वर (ईश्वर) ब्रह्माको पर्यायवाची हो यसले उच्च आत्मालाई पनि जनाउँछ किनकि यसको कारणले सृष्टि भएको हो ।
यद्यपि ब्रह्मालाई बुझ्नु यो प्राथमिक लक्ष्य हो, व्यवहारमा यो मायावी हो । भक्ति र पूजाको हिसाबले शिव र विष्णुको साथ साथ उनीहरूको जीवनसाथी र अवतारहरूले भगवान् ब्रह्मा भन्दा बढी ध्यान पाएका छन् । हामी छिटै नै शिव र विष्णुको लागि अवतारहरू र जीवनसाथीहरुको नाम दिन सक्छौं, तर ब्रह्माको लागि हामी चुप हुन्छौं ।
किन?
ब्रह्मा, ब्राह्मण वा ईस्वर , जे भए पनि सृष्टिकर्ता हुनुहुन्छ, हामीबाट टाढा गएको र पुग्न नसकिने जस्तो देखिन्छ जो पापहरू, अन्धकार, र अस्थायी कुराहरुमा संलग्न भएर संघर्ष गर्दछन् । यद्यपि ब्रह्मा सबैको स्रोत हुन्, र हामीले यस स्रोतमा फर्कनु आवश्यक छ, तर यो ईश्वरीय सिद्धान्त बुझ्ने हाम्रो क्षमता पहुँचयोग्य छैन । त्यसकारण हामी प्रायः आफ्ना भक्तिहरू देवताहरूको लागि केन्द्रित गर्दछौं जुन मानव जस्तै छ, हामीसँग नजिक छ र हामीलाई प्रतिक्रिया दिन सक्छ । हामी ब्राह्मणको प्रकृतिमा टाढाबाट अनुमान लगाउँछौं । अभ्यासमा, ब्रह्मा अज्ञात परमेश्वर हुनुहुन्छ, ब्रह्मा मूर्तिहरू तुलनात्मक रूपमा विरलै छन्।
त्यस अनुमानको केही अंश प्राण (आत्मा) र ईश्वर (ब्रह्माण्ड) संगको सम्बन्ध वरिपरि घुम्छ । यस प्रश्नलाई बिभिन्न ऋषिहरूले बिभिन्न बिचार केन्द्रहरू खडा गरेका छन् । यस अर्थमा, मनोविज्ञानको अध्ययन, हाम्रो प्राण वा आत्मा, ईश्वरशास्त्र वा भगवान वा ब्रह्मणको अध्ययनसँग सम्बन्धित छ । यद्यपि बिभिन्न विचारहरू अवस्थित छन्, किनकि हामी भगवानलाई वैज्ञानिक तरिकामा जाँच्न सक्दैनौं, र परमेश्वर टाढा हुनुहुन्छ, त्यसैले सबैभन्दा बुद्धिमान् दर्शनहरू अन्धकारमा व्याप्त हुन्छ।
टाढाको ईश्वरीय सृष्टिकर्तासँग सम्बन्ध जोड्नुको असक्षमता प्राचीन संसारमा पहिचान गरिएको थियो । पुरातन युनानीहरू संसारको सिद्धान्त वा कारण वर्णन गर्न लोगोस शव्द प्रयोग गर्थे, र उनीहरूका लेखहरूमा लोगोसको बारेमा छलफल गरिएको थियो । तर्क शब्द लोगोसबाट आएको हो, र अध्ययनको सबै शाखाहरू प्रत्यय-विज्ञान (उदाहरण ईश्वरशास्त्रया ईश्वरविज्ञान, मनोविज्ञान, जीवविज्ञान आदि) लोगोसबाट आएको हो । लोगोस ब्रह्मा वा ब्राह्मणको बराबर छ ।
हिब्रू वेदहरूले हिब्रूहरू (वा यहूदीहरू) सँग सृष्टिकर्ताले उनीहरूको जातिका पुर्खा श्री अब्राहामबाट शुरू गरेको काम दश आज्ञा पाएका श्री मोशा सम्म गर्नु भएको छ । तिनीहरूको इतिहासमा, हामी जस्तै, हिब्रूहरूले पनि सृष्टिकर्ता तिनीहरूबाट टाढा भएको महसुस गरे र त्यस्तै अरू देवताहरूको पनि उपासना गर्न आकर्षित भए जुन नजिक र व्यक्तिगत देखिन्थ्यो। त्यसकारण अरु देवी देवता भन्दा फरक देखाउनको लागि हिब्रू वेदले प्रायजसो सृष्टिकर्तालाई सर्वोच्चका परमेश्वर भनेर सम्बोधन गरेको हुन्छ। हामीले अनुमान गर्यौं कि प्रजापति देखि ब्रह्मा संक्रमणको लागि इस्रायलीहरू निर्वासनमा ईसा पूर्व २०० मा निर्वासनमा आएका भारतीयहरूले सहयोग पुर्याएका थिए, किनकि उनीहरूका पूर्वज अब्राहामद्वारा यो ईश्वरलाई दर्शाइएको थियो र उहाँसँग सम्बन्धित परमेश्वर (अ) ब्राहाम ।
हामी ब्रह्मालाई आफ्नो इन्द्रियले देख्न सक्दैनौं, न त हाम्रो आत्माको स्वभाव बुझ्न सक्दछौं, त्यसैले भगवान् ब्रह्मलाई हाम्रो दिमाग सँग एक्लै छोड्नुहोस्, निश्चित ज्ञान प्राप्त गर्ने एउटै मात्र तरिका ब्रह्मले आफूलाई प्रकट गर्नु नै हो ।
सुसमाचारका पुस्तकहरूले येशू (येशू सत्संग) लाई सृष्टिकर्ता, वा सर्वोच्च परमेश्वर, ब्राह्म वा लोगोसको अवतारको रूपमा प्रस्तुत गर्दछन् । उहाँ हाम्रो संसारमा ठिक समयमा आउनुभएको थियो किनभने समय र संस्कृतिहरू मार्फत सबै मानिसहरूले महसुस गरेका यी सीमितताहरूको कारण । यूहन्नाको सुसमाचारले यसरी येशूलाई परिचय गर्दछ । जहाँ हामी वचन शब्द पढ्छौं लोगोस शब्द पनि ग्रीक बाटको एउटै शब्द बाट अनुबाद गरिएको हो । वचन / लोगोस प्रयोग गरिएको थियो त्यसैले हामी बुझ्दछौं कि राष्ट्रिय देवताको चर्चा गरिएको छैन, तर त्यो सिद्धान्त वा कारण जहाँबाट सबै व्युत्पन्न भएका छन् । तपाईं जहाँ पनि वचन देखा पर्छ ब्रह्म प्रतिस्थापित गर्न सक्नुहुनेछ र यस पाठको सन्देश परिवर्तन हुँदैन।
१. आदिमा ’वचन’ हुनुहुन्थ्यो, ’वचन’ परमेश्वरसँग हुनुहुन्थ्यो, अनि ’वचन’ परमेश्वर हुनुहुन्थ्यो।
२. उहाँ आदिमा परमेश्वरसँग हुनुहुन्थ्यो।
३. सबै थोक उहाँद्वारा बनिए, र बनिएको कुनै थोक पनि उहाँ विना बनिएन।
४. उहाँमा जीवन थियो, र त्यो जीवन मानिसहरूको ज्योति थियो।
५. त्यो ज्योति अन्धकारमा चम्कन्छ, र अन्धकार त्यसमाथि विजयी भएको छैन।
६. परमेश्वरबाट पठाइएका एक जना मानिस थिए, जसको नाउँ यूहन्ना थियो।
७. उनीद्वारा सबैले विश्वास गरून् भनेर त्यस ज्योतिको गवाही दिन उनी साक्षी भई आए।
८. उनी आफै त्यो ज्योति थिएनन्, तर त्यस ज्योतिको गवाही दिन आए।
९. हरेक मानिसलाई ज्ञान प्रदान गर्ने साँचो ज्योति संसारमा आउँदैहुनुहुन्थ्यो।
१०. उहाँ संसारमा हुनुहुन्थ्यो, संसार उहाँद्वारा बनियो, तापनि संसारले उहाँलाई चिनेन।
११. उहाँ आफ्नै मानिसहरूकहाँ आउनुभयो, तर उहाँका आफ्ना मानिसहरूले उहाँलाई ग्रहण गरेनन्।
१२. तर जतिले उहाँलाई ग्रहण गरे र उहाँको नाउँमाथि विश्वास गरे, उहाँले तिनीहरूलाई परमेश्वरका सन्तान हुने अधिकार दिनुभयो।
१३. तिनीहरू रगतद्वारा, शारीरिक इच्छाद्वारा, र कुनै मान्छेको इच्छाद्वारा होइन तर परमेश्वरबाट जन्मिएका हुन्छन्।
१४. अनि ’वचन’ देहधारी हुनुभयो, र अनुग्रह र सत्यताले पूर्ण भई हाम्रा बीचमा वास गर्नुभयो। हामीले उहाँको महिमा देख्यौं, जुन महिमा पिताबाट आउनुभएको एकमात्र पुत्रको जस्तो थियो।
१५. यूहन्नाले उहाँको विषयमा गवाही दिँदै उच्च स्वरले भने, “उहाँ त्यही व्यक्ति हुनुहुन्छ, जसको विषयमा मैले भनें, ‘मपछि आउनुहुने मभन्दा उच्च हुनुहुन्छ, किनभने उहाँ मभन्दा अघिबाटै हुनुहुन्थ्यो’।”
१६. उहाँका अनुग्रहको पूर्णताबाट हामीले एउटा अनुग्रहमाथि अर्को अनुग्रह पाएका छौं।
१७. किनभने व्यवस्था मोशाद्वारा दिइयो, अनुग्रह र सत्यताचाहिँ येशू ख्रीष्टद्वारा आए।
१८. परमेश्वरलाई कसैले कहिल्यै देखेको छैन। पिताको साथमा हुनुहुने एक मात्र पुत्रले उहाँलाई प्रकट गर्नुभएको छ।
यूहन्ना १:१-१८
सुसमाचारका पुस्तकहरूले येशूको पूरा विवरणहरू चित्रण गर्न अगाडि बढेको छ जसबाट हामी बुझ्न सक्दछौं कि उहाँ को हुनुहुन्छ, उहाँको लक्ष्य के हो र यसले हाम्रो लागि के अर्थ राख्छ। (‘यूहन्नाले’ यहाँ वर्णन गरेका छन्) सुसमाचारका पुस्तकले येशूलाई परमेश्वरका लोगोस भनेर परिचय गराएको हुनाले हामी जान्दछौं कि यो ईसाईहरूको लागि मात्र होईन तर भगवान, वा ब्राह्मलाई बुझ्न चाहने सबैलाई विश्वव्यापी लेखनका रूपमा लेखिएको थियो र आफैलाई बुझ्नको लागि पनि । किनकि लोगोस ईश्वरशास्त्र र मनोविज्ञानमा धेरै पदहरू छन् र “कसैले पनि परमेश्वरलाई कहिल्यै देखेका छैनन्”, त्यसकारण हाम्रो प्राण (आत्मा) र भगवान (ब्राह्म) लाई बुझ्नु भन्दा उत्तम उपाय अरू के होला र ? उहाँ जीवित हुनुहुन्थ्यो, हिँड्नुभयो र प्रमाणित ईतिहासमा सिकाउनुभयो । हामी उहाँको जन्मको साथ शुरू गर्दछौं, सुसमाचारमा टिपोट गरिएको घटनाको रूपमा ‘वचन देहाधारी भयो’ ।