हामीले देख्यौं कि ‘ख्रीष्ट’ पुरानो नियमको शीर्षक हो । अब हामी यो प्रश्नलाई हेरौं: के नासरतका येशू थिए जसलाई ‘ख्रीष्ट’ ले पुरानो नियममा भविष्यवाणी गरेका थिए?
दाऊदको वंशबाट
येशू जन्मनुभन्दा १००० वर्ष अगाडि लेखिएको पुरानो नियमको भजन १३२ मा एउटा विशेष भविष्यवाणी थियो। त्यसमा भनिएको थियो:
तपाईंको आफ्ना असल दास दाऊदको निम्ति,
आफूले रोजेका राजालाई रद्द नगर्नुहोस्।
11 परमप्रभुले दाऊदप्रति एक प्रतिज्ञा गर्नु भएथ्यो।
परमप्रभुले दाऊदप्रति विश्वासी रहन्छु भनी प्रतिज्ञा गर्नु भएको थियो।
परमप्रभुले वचन दिनु भएको थियो कि,
दाऊद कै परिवारबाट राजाहरू आउने छन्।
12 परमप्रभुले भन्नुभयो, “दाऊद, यदि तिम्रा नानीहरूले मेरो करार,
र मैले सिकाएको नियमहरू पालन गरे भने,
तिम्रो परिवारबाट कोही एकजना सधैँ राजा हुनेछ।”13 परमप्रभुले आफ्नो मन्दिरको लागि सियोन भन्ने ठाउँ रोज्नु भयो।
त्यही ठाउँमा नै उहाँले आफ्नो घर बनाउन चाहनु भयो।
14 परमप्रभुले भन्नुभयो, “यो सदा-सर्वदाको लागि मेरो ठाउँ हुनेछ।
यो ठाउँ मैले रोजें जहाँ म हुने छु।
15 म यस शहरलाई प्रशस्त खाद्य-प्रदार्थले पूर्ण रहोस् भनेर आशिष दिनेछु।
गरीब भन्दा गरीब मानिसले पनि खानलाई प्रशस्त पाउने छ।
16 म उनको पूजाहारीहरूलाई पनि उद्धारको वस्त्र पहिर्याउनेछु।
अनि मेरा भक्तजनहरू त्यहाँ अत्यन्त खुशी हुनेछन्।
17 म दाऊदको परिवारलाई बलियो पार्नेछु,
यस ठाउँमा मैले आफूले रोजेका राजाको निम्ति एक,
बत्तीको नियुक्त गरेको छु। (भजनसंग्रह १३२:१०-१७)
येशूभन्दा धेरै अघि, भजनसंग्रहले भविष्यवाणी गरेको थियो कि परमेश्वरको अभिषिक्त जन (अर्थात् ‘ख्रीष्ट’) दाऊदबाट आउनेछन्। यसैकारण सुसमाचारहरूले येशूलाई दाऊदको वंशावलीमा देखाउँछन्। तिनीहरू चाहन्छन् कि हामीले येशूले यो भविष्यवाणी पूरा गर्नुभएको देखौं।
नयाँ नियम यसको पहिलो पदबाट यसैबाट सुरु हुन्छ।
यो येशू ख्रीष्टको परिवारिक इतिहास हो। उहाँ दाऊद परिवारबाट आउनु भयो। दाऊद अब्राहामको परिवारका हुन्।
मत्ती १:१
के येशू साँच्चै दाऊदको वंशबाट हुनुहुन्थ्यो?
तर हामी कसरी थाहा पाउने कि तिनीहरूले ‘पूरा’ पाउनको लागि मात्र वंशावली बनाएका थिएनन् ? तिनीहरू येशूप्रति सहानुभूतिशील थिए र त्यसैले सायद सत्यलाई बढाइचढाइ गर्न चाहन्थे।
वास्तवमा के भयो भनेर पत्ता लगाउने प्रयास गर्दा, शत्रुतापूर्ण साक्षीहरूको बयान लिनु मद्दत गर्छ। एक शत्रुतापूर्ण साक्षी तथ्यहरू हेर्नको लागि उपस्थित थियो तर समग्र विश्वाससँग सहमत हुँदैन। त्यसैले त्यस्तो साक्षीको गवाहीलाई खण्डन गर्ने उद्देश्य हुन्छ जुन गलत हुन सक्छ। मानौं व्यक्ति A र B बीच कार दुर्घटना भएको थियो। दुवैले दुर्घटनाको लागि एकअर्कालाई दोष दिन्छन् – त्यसैले तिनीहरू शत्रुतापूर्ण साक्षी हुन्। व्यक्ति A भन्छन् कि उनले दुर्घटना हुनुभन्दा ठीक अघि व्यक्ति B लाई टेक्स्ट गर्दै गरेको देखे, र व्यक्ति B ले यो स्वीकार गर्दछ। त्यसपछि हामी मान्न सक्छौं कि विवादको यो भाग सत्य हो किनकि व्यक्ति B ले यस बिन्दुमा सहमत हुन केही प्राप्त गर्न सक्दैन।
त्यसैगरी, शत्रुतापूर्ण ऐतिहासिक साक्षीहरूको अभिलेख हेर्दा हामीलाई येशूसँग वास्तवमा के भएको थियो भनेर निर्धारण गर्न मद्दत गर्न सक्छ। नयाँ नियमका विद्वान डा. एफएफ ब्रुसले ताल्मुद र मिश्नाहमा येशूको बारेमा यहूदी रब्बी सन्दर्भहरूको अध्ययन गरे। उनले येशूको बारेमा निम्न टिप्पणी उल्लेख गरे:
उल्लाले भने: के तिमी विश्वास गर्छौ कि उसको (अर्थात् येशूको) लागि यति जोशका साथ कुनै बचाउ खोजिएको हुन्थ्यो? ऊ धोका दिने थियो र सर्व-कृपालुले भन्नुहुन्छ: ‘तिमीले उसलाई छोड्ने छैनौ न त लुकाउने छौ’ [व्यवस्था १३:९] येशूको सन्दर्भमा यो फरक थियो किनभने उहाँ राजतन्त्रको नजिक हुनुहुन्थ्यो ” पृष्ठ ५६
एफएफ ब्रुसले त्यो रब्बीनिकल कथनको बारेमा यो टिप्पणी गर्छन्:
चित्रण यो हो कि तिनीहरू उनको लागि बचाउ खोज्ने प्रयास गरिरहेका थिए (यहाँ ख्रीष्टियनहरू विरुद्धको क्षमायाचनापूर्ण टिप्पणी पत्ता लागेको छ)। तिनीहरूले किन यस्ता अपराधहरू गर्ने व्यक्तिको बचाउ गर्ने प्रयास गर्नेछन्? किनभने उनी ‘राजतन्त्रको नजिक’ अर्थात् दाऊदको नजिक थिए। पृष्ठ ५७
अर्को शब्दमा भन्नुपर्दा, शत्रु यहूदी रब्बीहरूले येशू दाऊदबाट हुनुहुन्थ्यो भन्ने सुसमाचार लेखकहरूको दाबीलाई विवाद गरेनन् । तिनीहरूले येशूको ‘ख्रीष्ट’ भएको दाबीलाई स्वीकार गरेनन् र उहाँको बारेमा सुसमाचारको दाबीको विरोध गरे। तर तिनीहरूले अझै पनि स्वीकार गरे कि येशू दाऊदको शाही परिवारमा हुनुहुन्थ्यो। त्यसैले हामीलाई थाहा छ कि सुसमाचार लेखकहरूले ‘पूर्णता’ प्राप्त गर्नको लागि मात्र त्यो बनाएका थिएनन्। शत्रु साक्षीहरू पनि यस बुँदामा सहमत छन्।
के उहाँ कुमारीबाट जन्मनुभएको थियो?
येशूले यो भविष्यवाणी ‘संयोगले’ मात्र पूरा गर्नुभएको हुन सक्ने सम्भावना कायमै छ। शाही परिवारका अरू पनि थिए। तर कुमारीबाट जन्मनु! यो ‘संयोगले’ हुने सम्भावना छैन। यो या त हो:
- एउटा गलतफहमी,
- ठगी, वा
- एउटा चमत्कार – अर्को कुनै विकल्प खुला छैन।
आदमको उत्पत्तिको विवरणले आउँदै गरेको कुमारी जन्मको संकेत गरेको थियो । नयाँ नियममा, लूका र मत्तीले स्पष्ट रूपमा बताएका छन् कि मरियमले येशूलाई कुमारी हुँदा गर्भधारण गरेकी थिइन्। मत्तीले यो पनि दाबी गरे कि यो यशैया (लगभग ७५० ईसा पूर्व) को भविष्यवाणीको पूर्ति थियो जसमा भनिएको थियो:
तर परमेश्वर, मेरो मालिकले, तिमीलाई चिन्ह देखाउनु हुनेछः
हेर कन्या स्त्री गर्भवती हुनेछ, र उसले एउटा छोरो जन्माउनेछ, उसको छोरोको नाउँ इम्मानुएल[a] राखिनेछ।
यशैया ७:१४ (र मत्ती १:२३ मा पूर्तिको रूपमा उद्धृत गरिएको)
सायद यो केवल एउटा गलतफहमी थियो। मूल हिब्रू הָעַלְמָ֗ה (उच्चारण गरिएको हाल्मा ), जसलाई ‘कुमारी’ भनेर अनुवाद गरिएको छ, यसको अर्थ ‘युवती कन्या’ पनि हुन सक्छ, अर्थात् एक युवती अविवाहित महिला। सायद यशैयाले धेरै पहिले ७५० ईसा पूर्वमा भन्न खोजेको यही नै थियो। मत्ती र लूका येशूलाई श्रद्धा गर्ने धार्मिक आवश्यकताको कारणले गर्दा तिनीहरूले यशैयालाई ‘कुमारी’ भनेर गलत बुझे जबकि यशैयाले वास्तवमा ‘युवती’ भनेको थियो। उनको विवाह अघि मरियमको दुर्भाग्यपूर्ण गर्भावस्थालाई थप्नुहोस्, र यो येशूको जन्ममा ‘ईश्वरीय पूर्ति’ मा विकसित भयो।
सेप्टुआजिन्टको साक्षी
धेरै मानिसहरूले यस्तै उन्नत व्याख्याहरू गरेका छन्। कसैले यसलाई खण्डन गर्न सक्दैन किनभने कोही कुमारी थियो वा थिएन भनेर प्रमाणित गर्न असम्भव छ। तर त्यो व्याख्या धेरै सरल छ। यहूदी रब्बीहरूले २५० ईसापूर्वतिर हिब्रू पुरानो नियमलाई ग्रीकमा अनुवाद गरेका थिए। पुरानो नियमको यो ग्रीक अनुवादलाई सेप्टुआजिन्ट भनिन्थ्यो । त्यसैले येशू जीवित हुनुभन्दा दुई सय पचास वर्ष अघि यहूदी रब्बीहरूले यशैया ७:१४ को आफ्नो व्याख्या लेखेका थिए। यी यहूदी रब्बीहरूले यशैया ७:१४ लाई हिब्रूबाट ग्रीकमा कसरी अनुवाद गरे? के तिनीहरूले यसलाई ‘युवती’ वा ‘कुमारी’ को रूपमा अनुवाद गरे? धेरै मानिसहरूलाई थाहा छ कि मूल हिब्रू הָעַלְמָ֗ה को अर्थ ‘युवती’ वा ‘कुमारी’ हुन सक्छ। तर थोरैले मात्र सेप्टुआजिन्टको साक्षीलाई उठाउँछन् जसले यसलाई παρθένος (उच्चारण गरिएको parthenos ) को रूपमा अनुवाद गर्दछ, जसको विशेष अर्थ ‘कुमारी’ हो।
अर्को शब्दमा भन्नुपर्दा, येशूको जन्मभन्दा दुई सय वर्षअघि, २५० ईसापूर्वमा प्रमुख यहूदी रब्बीहरूले हिब्रू यशैयाको भविष्यवाणीको अर्थ ‘कुमारी’ हो भनेर बुझेका थिए। सुसमाचारका लेखकहरूले वा प्रारम्भिक ख्रीष्टियनहरूले कुमारी जन्मको आविष्कार गरेका थिएनन्। यो येशू आउनुभन्दा धेरै अघिदेखि नै यहूदी सोचमा थियो।
रब्बीहरूलाई थाहा थियो कि कुमारीले के समावेश गर्दछ
२५० ईसा पूर्वमा यहूदी धर्मगुरुहरूले किन कुमारीले छोरा जन्माउने भविष्यवाणी गर्ने यस्तो शानदार अनुवाद गरे? यदि तपाईंलाई लाग्छ कि तिनीहरू अन्धविश्वासी र अवैज्ञानिक थिए भने, फेरि सोचौं। त्यस समयका मानिसहरू किसान थिए। उनीहरूलाई थाहा थियो कि प्रजनन कसरी हुन्छ। सेप्टुआजिन्टभन्दा सयौं वर्ष अघि अब्राहमलाई थाहा थियो कि एक निश्चित उमेर पछि रजोनिवृत्ति आउँछ र त्यसपछि बच्चा जन्माउन असम्भव छ । होइन, २५० ईसा पूर्वमा रब्बीहरूलाई आधुनिक रसायन विज्ञान र भौतिकशास्त्र थाहा थिएन, तर उनीहरूले जनावरहरू र मानिसहरूले कसरी पुनरुत्पादन गर्छन् भनेर बुझेका थिए। उनीहरूलाई थाहा थियो कि कुमारीले छोरा जन्माउने असम्भव छ। तर उनीहरूले पछि हटेनन् र सेप्टुआजिन्टमा यसलाई ‘युवती’ को रूपमा अनुवाद गरेनन्। होइन, उनीहरूले कालो र सेतोमा भने कि कुमारीले छोरा जन्माउनेछ।
मरियमको सन्दर्भ
अब यस कथाको पूर्तिको भागलाई विचार गर्नुहोस्। मरियम कुमारी थिइन् भनेर कसैले प्रमाणित गर्न सक्दैन। तर उल्लेखनीय कुरा के छ भने, उनी जीवनको एक मात्र र धेरै छोटो चरणमा थिइन् जहाँ यो खुला प्रश्न रहन सक्छ। यो ठूलो परिवारको युग थियो। दस बच्चाहरू भएका परिवारहरू सामान्य थिए। त्यसलाई ध्यानमा राख्दै, येशू सबैभन्दा जेठो बच्चा हुने सम्भावना के थियो? किनभने यदि उहाँको जेठो भाइ वा बहिनी भएको भए हामीलाई निश्चित रूपमा थाहा हुने थियो कि मरियम कुमारी थिइनन्। हाम्रो समयमा जब परिवारहरूमा लगभग २ बच्चाहरू हुन्छन्, यो ५०-५० सम्भावना हुन्छ, तर त्यतिबेला यो १० मध्ये १ सम्भावनाको नजिक थियो। १० मध्ये ९ सम्भावना थियो कि कुमारीको ‘पूर्ति’ लाई येशूको जेठो भाइ थियो भन्ने साधारण तथ्यले खारेज गर्नुपर्छ। तर सम्भावनाको विरुद्धमा उनले त्यसो गरेनन्।
अब यसमा मरियमको मगनीको उल्लेखनीय समय थप्नुहोस्। यदि उनी विवाहित भएको केही दिन मात्र भएको भए, कुमारी ‘पूर्ति’ फेरि सजिलै खारेज हुन सक्थ्यो। अर्कोतर्फ, यदि उनी मगनी नभएको बेला गर्भवती भइन् भने उनको हेरचाह गर्न मंगेतर हुने थिएन। त्यो संस्कृतिमा, गर्भवती तर अविवाहित महिलाको रूपमा उनी एक्लै बस्नुपर्थ्यो – यदि उनलाई बाँच्न अनुमति दिइएको भए।
यी उल्लेखनीय र असम्भव ‘संयोगहरू’ हुन् जसले कुमारी जन्मलाई असम्भव बनाउँछ भन्ने कुराले मलाई अचम्म लाग्छ । यी संयोगहरू अपेक्षित छैनन्। बरु तिनीहरूले सन्तुलन र समयको भावना देखाउँछन् मानौं कुनै दिमागले योजना र अभिप्रायका साथ घटनाहरू व्यवस्थित गरिरहेको छ।
रब्बीनिकल लेखोटहरूको साक्षी
यदि मरियमको विवाह येशू जन्मनुभन्दा पहिले भएको भए वा येशूका ठूला भाइबहिनीहरू थिए भने, शत्रु यहूदी साक्षीहरूले पक्कै पनि त्यो कुरा औंल्याउने थिए। बरु, यस्तो देखिन्छ कि, फेरि एक पटक, तिनीहरू यस बुँदामा सुसमाचार लेखकहरूसँग सहमत छन्। रब्बीनिक लेखहरूले येशूलाई कसरी उल्लेख गर्छन् भनेर व्याख्या गर्दा एफएफ ब्रुसले टिप्पणी गर्छन्।
रब्बिनिकल साहित्यमा येशूलाई येशू बेन पेन्टेरा वा बेन पन्डिरा भनेर चिनिन्छ । यसको अर्थ ‘प्यान्थरको छोरा’ हुन सक्छ। सबैभन्दा सम्भावित व्याख्या यो हो कि यो ‘कुमारी’ को लागि ग्रीक शब्द पार्थेनोसको अपभ्रंश हो र उहाँलाई कुमारीको छोराको रूपमा उल्लेख गरिएको ईसाई सन्दर्भबाट उत्पन्न भएको हो (पृष्ठ ५७-५८)।
आज, येशूको समयमा जस्तै, येशू र सुसमाचारको दाबीप्रति शत्रुता छ। त्यतिबेला, अहिले जस्तै, उहाँको उल्लेखनीय विरोध थियो। तर फरक यो हो कि त्यसबेला साक्षीहरू पनि थिए , र शत्रुतापूर्ण साक्षीहरूको रूपमा तिनीहरूले केही आधारभूत बुँदाहरूलाई खण्डन गरेनन् जुन तिनीहरूले निश्चित रूपमा खण्डन गर्न सक्थे, यदि यी बुँदाहरू बनाइएका वा त्रुटिपूर्ण भएको भए।